1) Suriye kapısı kapanınca ihracat durdu

Ankara, Esad’ın nasıl devrileceği ve de Suriye’den gelen sığınmacılar ile meşgul. Halbuki Suriye’de olan bitenin bizim için büyük bir ekonomik faturası var. Türk ekonomisi ve özellikle sınır illerde yaşayanlar olan bitenden çok, hem de çok büyük zarar görüyor. Kaldı ki, bu zarar geçici değil. Kalıcı. Biz Suriye sınırından sadece Suriye’ye değil, 11 Ortadoğu ülkesine daha ihracat yapıyorduk. Suriye pazarını kaybetmemiz yetmiyormuş gibi diğer ülkelere de ihracat yapamaz olduk.

Suriye sınırındaki gümrük kapılarının kapatılmasının ardından Türkiye’nin Suriye’ye ve Suriye üzerinden 11 Ortadoğu ülkesine yaptığı ihracat durma noktasına geldi. Çare olarak TIR’ların Mersin limanından Ro-Ro gemileriyle Mısır’a taşınması ise sorunu çözemedi.  Sefer süresinin uzunluğu ve navlun maliyetlerinin yüksekliği, Ro-Ro ile gönderilen ihraç malının sınırlı miktarda kalmasına neden oldu. TIR ile 4 günde ulaşılan ülkelere Ro-Ro ile 20 günde ulaşılabiliyor.
Kriz öncesinde Ortadoğu’ya Suriye üzerinden ayda ortalama 9 bin TIR ihraç malı taşırdı. 2010’da Türkiye’den Suriye’ye 106 bin TIR ihraç malı taşımak için geçiş yapmıştı.

2) Doğu ve Güneydoğu’da sınır ticaretine dayalı üretim yapan işyerleri güç durumda
Bir süre önce Fehim Genç’in tespitlerini aktarmıştım. Tekrarlayayım, Gaziantep Ticaret Odası Başkanı Mehmet Aslan, “Suriye ile ticaret durmuş durumda. Olaylar öncesinde sadece Suriye’ye 100-150 milyon dolar ihracatımız vardı, Ortadoğu’ya yaptığımız transit geçişler de durdu” diyor. Kilis Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Özçioğlu, “Kilis ekonomisi Suriye’ye bağlı bir şehir. Günde 3-5 bin kişi geliyor, sıcak parayla alışveriş yapıyordu. Bu da tamamen durdu.”

Suudi Arabistan, Ürdün, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri başta olmak üzere bölgeye yapılan ihracatın yüzde 90’ı Suriye üzerinden transit geçilerek gerçekleştiriliyordu. Hatay, Türkiye’nin toplam yaş sebze ihracatının dörtte birini yapıyordu. Bölgedeki ihracat pazarı 2.8 milyar dolardı. Üretimin, ticaretin, ulaştırma hizmetlerinin ve ihracatın durması tabii ki önce bölge halkını ilgilendirir ama bu sonuçta Türk ekonomisi için bir kayıptır.

3) Hava sahası kapandı, faturası büyük
Suriye hava sahası Türk uçaklarına kapatıldı. İstanbul’dan Suudi Arabistan, Katar, Umman, Yemen, Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn’e ve Uzakdoğu’ya yapılan uçuşlarda bu saha kullanılıyordu. Şimdi uçuş süresi yarım saat uzadı. Uçaklar her seferlerinde 1.500 dolarlık daha fazla jet yakıtı kullanacaklar.

4) Askeri harekatın ağır bir faturası var
Suriye sınırına mecburen asker yığdık. Tanklar, zırhlı araçlar sınırda. Uçaklar, helikopterler devriye uçuşu yapıyor. Bu olağan dışı hareketin ağır bir faturası var.

5) Harp riski primi, her şeyin fiyatını artırır
Gerçekçi olalım. Suriye politikasının arkasında bir “sıcak temas riski” var. Sorun uzun süre gündemde kalabilir. Yatırımcılar bu riski her şeyin fiyatına eklemek zorunda, ekliyorlar. Paranın fiyatına, malın fiyatına bu risk ekleniyor. Türkiye genelinde ve özellikle Doğu ve Güneydoğu’da yapılacak yatırımlarda ve üretimde bu risk “Du’bakalım n’olacak?” denilerek işlerin yavaşlamasına, gecikmesine ol açıyor.

Tabii olarak Maliye Bakanı sadece bütçeden çıkan paraya bakarak konuşuyor. Ama görülüyor ki, bu işin faturası  400 milyon liranın çok çok üzerinde. Ve bu büyük faturayı halkımız ödüyor.