Doktora götürülmeyenleri, medyaya yansımayanları bilmiyoruz. En güvenilir yer olarak bildiğimiz evlerimizde, üzerine titrediğimiz çocuklarımız kaynar suyla haşlanıyor, elektriğe kapılıyor, kovaya düşüp yahut incik boncuk yutup boğuluyor, kibritle oynayıp yanıyor, pencereden düşüp, devrilen eyşaların altında kalıp ölüyor, yaralanıyor... Oysa ana babayı bilinçlendirerek ve evlerimizde asgari önlemleri alarak bu felaketin önüne geçmek mümkün

Çocukları ev kazalarından korumak için ne yapılmalı
 
Evlerimiz çocuklar için güvenli mi?

    Bahçeye gömülü turşu bidonuna düşen 4 yaşındaki çocuk öldü. (Ağrı, 1 Mayıs 2005)
    Oyun oynarken üzerine televizyon düşen 5 yaşındaki Hüseyin Yavuz öldü. (Şanlıurfa, 25 Mayıs 2005)
    3’üncü kattaki camı kırık pencereden düşen 2,5 yaşındaki Zeynep Atik öldü. (Antalya, 28 Mayıs 2005)
    4’üncü kattaki terastan düşen 4 yaşındaki Muhammet Ali Baltacı, mucize eseri olayı birkaç sıyrıkla atlattı. (Trabzon, 5 Temmuz 2010)
    Kibritle samanlıktaki balyaları tutuşturan 4 yaşındaki Ömer Eskin yanarak can verdi. (İzmir, 5 Temmuz 2010)
    Evde saklambaç oynarken kırılan camın atardamarını kestiği 12 yaşındaki Enes Kaysı, kan kaybından öldü. (Bursa, 6 Temmuz 2010)
    Penceredeki sinekliğe yaslanan 2 yaşındaki Merve Orhan 3’üncü kattan düşerek öldü. (Kayseri, 6 Temmuz 2010)
    Üzerine demir kapı devrilen 11 yaşındaki Cansel Sayın öldü. (Antalya, 7 Temmuz 2010)
    Hamur leğenine düşen 15 aylık Ayfer Akural hayatını kaybetti. (Van, 9 Temmuz 2010)
    Yemek pişirilen kazana düşen 5 yaşındaki Mehmet Sidar Çalar taburcu edildikten iki gün sonra öldü. (Muş, 11 Temmuz 2010)

Bu haberi hazırlamak için internette yaptığımız kısacık bir taramadan bu sonuçlar çıktı. Gözümüzden kaçanların, medyaya yansımayanların, hatta hastaneye-doktora bile ulaşmayanların sayısını bilmek elbette mümkün değil.
Ayrıca gazeteci olarak bizi rahatsız eden bir husus da, ev kazaları sonucu çocuk ölümlerinin büyük gazetelere haber olmayacak kadar ‘sıradan haber’ olarak görülmesi.

Ev, çocuklar için ölüm tuzağı olmasın
Evlerimiz, kendimizi en güvende hissettiğimiz yerlerin başında gelir. Peki ama çocuklarımız için de öyle mi? Ne yazık ki Türkiye’de Sağlık Bakanlığı istatistiklerine göre, ölüm sıralamasında ev kazaları sonucu ölümler 5’inci sırada yer alıyor. Açık unutulan bir ocak, fişte takılı bırakılan bir ütü, köşeli bir mobilya ya da ortalıkta duran küçük bir boncuk bile bebek ve çocuklar için geri dönüşü olmayan tehlikelere dönüşebilir.
Dünyayı araştırarak ve tadarak tanımaya çalışan hareketli, meraklı ve araştırmacı bebek ve çocuklar maalesef evlerinde risk altında yaşıyorlar. Yapılan araştırmaya göre Türkiye’de kayda geçen yılda 24 bin çocuk ev kazası sonucu hastaneye müracaat ediyor. Her gün 10’dan fazla çocuk, yılda ise 5 bin çocuk, kazalar sonucu hayatını kaybediyor. Ve kazaların yüzde 60’i ebeveyn veya çocuk ile ilgilenen diğer kişilerin yanında olmasına rağmen gerçekleşiyor.
 

HER YAŞTA TEHLİKE FARKLI
Türkiye’de yapılan birçok araştırmaya göre 0-6 yaş grubu çocuklar arasında en sık görülen ev kazası tipleri düşmeler, yanıklar, zehirlenme, suda boğulma, yabancı cisim yutmaları oluyor. 1 yaşından küçük çocuklarda boğulma ve solunum yollarına yabancı cisim kaçması, 1-4 yaş arasında düşme, çarpma, suda haşlanma, ateşle yanma ve zehirlenmeler daha sık görülüyor. 2-4 yaşlarında temizlik maddeleri ve ortada bırakılan ilaçlar, 5 yaşından sonra ise dolapta ve yüksekte saklanan ilaçlarla zehirlenmeler artıyor. Unicef’in bir araştırmasına göre ise kazaya uğrayan 0-6 yaş arası çocuklarda en fazla rastlanan kaza tipi düşmeler (%63), yanıklar (%16), araba kazaları (%7) ve zehirlenmeler (%4.4) oluyor.
 

3 YAŞ ALTINDA BOĞULMA
Boğulma vakaları, solunum yoluna yabancı cisim kaçması, bozuk para, toplu iğne, mücevher, düğme, boncuk ve tesbih yutulmasıyla gündeme geliyor. Uzmanlar en hayati vakaların solunum yolu tıkanıklıklarında yaşandığını, bunların ölümle bile sonuçlanabildiğini söylüyor. Özellikle 3 yaş altında çocukların solunum yollarının çok dar olması küçük cisim ve besinlerin istenmeyen durumlara neden olmasına yol açıyor.
 

Aklınıza gelen başınıza gelmesin!
Günümüzde çocuğa her alanda ilgi artarken bazı konularda ihmal edildiği gözlemleniyor. Bunlardan biri de özellikle ev ve yakın çevresinde çocuklara uygun bir mekanın sunulmaması.
Çocuk Güvenlik Uzmanı ve İç Mimar Arzu Birinci’ye göre, çocuğun gelişim dönemlerine uygun olarak ev ortamındaki fiziksel çevrenin uygun düzenlemesi yapılarak önlemler alınması durumunda ev kazaları azalıyor. Birinci sözlerini şöyle sürdürüyor: “Kazalar da bir çeşit çocuk hastalığı gibidir. Çocuk aşı olduğunda nasıl kızamık olmuyorsa, gerekli önlemlerin alınması ile kazalarda büyük oranda engellenebilir. Aynı şekilde hasta olduktan sonra nasıl tedavi edileceğinden çok, hasta olmaması için alınacak önlemler gibi, kazalara karşı alınacak önlemler daha önemlidir. Burada önemli olan, çocuğun yaşam deneyimlerini kazanırken kendini baskı altında ve sınırlandırılmış hissetmeden yetişkinin ona sağlayacağı çevrenin doğal engeli ile düzenlenmiş güvenli bir ortamda büyümesidir. Bu şekilde çocuk güvenli bir ortamda özgür olabileceği gibi ebeveynin de hayatı kolaylaşmakta; dur, yapma, etme demeden, güvenli bir ortamda, çocuklarını yetiştirebilir ve kendilerine de daha fazla zaman ayırabilirler.”
 

Kaza oranı en yüksek 0-6 yaş çocukları
Zamanının hemen hemen tamamına yakınını evde geçiren ve aynı zamanda da çevrelerini keşfetme ve öğrenme konusundaki merakları, büyükleri taklit etme özellikleri, devamlı hareket halinde olmaları, deneyimleri olmadıkları için her şeyi ağzına götürme alışkanlıkları, el ve vücut beceriksizlikleri ve kazalardan kendilerini koruyabilecek gelişimsel özelliğe henüz yeterince sahip olamamaları sebebiyle 0-6 yaş grubu çocuğu, kazaya uğrama oranı en yüksek grubu oluşturuyor.

İstatistikler, ABD’de her yıl 2.5 milyon çocuğun evde meydana gelen kazalar sebebiyle yaralandığı veya yaşamını kaybettiğini gösteriyor. Ev kazaları 14 yaş altında çocuk ölümlerinin önde gelen sebeplerinden biri. Bu kazaların üçte birinden fazlası evlerde meydana geliyor ve yüzde 44’ü 0-6 yaş grubu çocuklarda görülüyor.

Güvenilir istatistik bulunmayan Türkiye’de DİE’nin 2001 yılı kayıtlarına göre 1-4 yaş grubu çocuk ölüm nedenleri arasında kazalar yine 4. sırada. 112 Acil servise bildirilen çocuklarla ilgili aramaların yüzde 79’u ev kazaları ile ilgili.
Ve çok önemli bir veri: Ölüm ve yaralanmayla sonuçlanan 10 kazadan 6’sı, çocuğun anne babası veya diğer bir büyüğün olduğu ortamda meydana geliyor.

En yaygın 10 kaza

Ev kazalarından en çok etkilenen aile bireyleri sırasıyla çocuklar, yaşlılar ve kadınlar. Ev kazalarının en sık görülen nedenlerini ise şöyle sıralamak mümkün:

    Düşme ve çarpmalar
    Kesikler
    Yabancı cisimlerle boğulma veya tıkanma
    Suda boğulma
    Zehirlenme
    Yanıklar
    Elektrik çarpması
    Ateşli silah yaralanmaları

 

Çocuk Güvenlik Uzmanı ve İç mimar Arzu Birinci’ye göre yapılması gerekenler:

Çocuğunuzun,
1. Merdivenlerden düşmemesi ve açık mutfak, büyük kardeşin odası gibi girmesini istemediğiniz bölümlere kontrolsüz geçmesini önlemek için güvenlik kapıları;
2. Pencere ve balkonlardan düşmesini önlemek için pencere güvenlik kilitleri;
3. Dolap ve çekmecelere elini sıkıştırmaması, ayrıca deterjan, ilaçlar ve bıçaklar gibi zararlı maddelere ulaşmasını önlemek için güvenlik kilitleri;
4. Mobilyanızın ve şöminenizin keskin, sivri, kenar ve köşelerine çarpması durumunda canının acımasını ve yaralanmasını önlemek için özel köşe ve kenar koruyucuları;

5. Ocağın ateşine, ocakta kaynayan sıcak maddelere ulaşmasını önlemek için ocak bariyerleri ve ocak düğmeleri ile oynamasını önlemek için koruyucular, TV, DVD gibi elektronik aletleriniz ile oynamasını önlemek için koruyucular;
6. Elektrik prizleriyle oynamasını önlemek için priz koruyucuları ve yatak odasında güvenlikli gece lambaları;
7. Banyoda küvet içinde kaymaması için banyo paspası ve küvette başını banyo bataryasına çarpmasını önlemek için batarya koruyucusu;
8. Banyo suyu sıcaklığının kontrol edilebilmesi için banyo termometresi;
9. Klozetin içine düşmesini, içine eşya atmasını, içindeki su ile oynamasını ve kapağına elini sıkıştırmasını önlemek için klozet güvenlik kilidi;
10. Kapı ve pencerelere el ve parmaklarını sıkıştırmasını önlemek için parmak koruyucusu ve kapı tutucusu;
11. Depremin yarattığı sarsıntı ile veya kendisinin tırmanarak mobilyaların üzerine devrilmesini önlemek için güvenlikli bağlama elemanları;
12. Yataktan düşmesini önlemek için yatak bariyeri;
13. Trabzan ve balkon parmaklıklarına sıkışmasını veya arasından düşmesini önlemek için korkuluk güvenlik fileleri;
14. Yüzme havuzuna düşmemesi, yetişkin denetiminin dışında havuza girmesini önlemek için havuz güvenlik bariyeri ve suda yüzmelerini kolaylaştırmak ve can güvenliğini sağlamak için geliştirilmiş özel cankurtaran mayoları kullanılmalıdır.
 
 
Çocukların yaşına göre kaza riskinin en yüksek olduğu önlem alınması gereken durumlar

Yenidoğan: Karyola güvenliği, duman alarmı, süt çocuğu güvenlik koltuğu
2 gün-4 hafta: Düşme, araç güvenlik koltuğu
2 ay: Yanık, sıcak sıvılar, düşme, araç güvenlik koltuğu
4 ay: Tıkanma, boğulma, düşme, yanık, araç güvenlik koltuğu
6 ay: Zehirlenme, yanık, sıcak yüzeyler, düşme, yanık, tıkanma
9 ay: Su / havuz güvenliği, zehirlenme, düşme, yanık, küçük çocuk araç koltuğu 1 yaş: Ateşli silahların tehlikesi, su / havuz güvenliği, düşme, yanık, araç içi-yaya güvenliği 15 ay: Zehirlenme, düşme, yanık, araç içi- yaya,
18 ay: Zehirlenme, düşme, yanık, ateşli silah, araç içi-yaya güvenliği
2 yaş: Düşme, oyuncak, üç tekerlekli bisiklet, su / havuz, yanık, ateşli silah, araç içi
3 yaş: Düşme, yanık, ateşli silah, araç içi
4 yaş: Düşme, oyuncak, ateşli silah, araç destek koltuğu, kemer
5 yaş: Su / havuz, bisiklet, yaya, araç içi
6 yaş: Yangın, bisiklet, yaya, araç içi
8 yaş: Spor güvenliği, bisiklet, araç içi 10 yaş : Ateşli silahların tehlikeleri, spor, bisiklet, araç içi
 

Ev kazalarının önlenmesi eğitimle mümkün
İstanbul Üniversitesi Çocuk Sağlığı Enstitüsü’nden Prof. Dr. Serpil Uğur Baysal’a göre, yüzyılımızda, yaralanmaları önleme çabaları “bireylerin davranışlarını değiştirmekten yaralanmaların oluştuğu çevrenin değiştirilmesine ” doğru yön değiştirdi. Yaralanmaları önlemenin en iyi yolu kazalarla ilgili riskleri belirleyen çalışmalar yaparak çevre ve aileye ilişkin etkenlerin zararlarını giderici eğitim yöntemleri geliştirmenin olduğunu belirten Baysal, “Ev kazalarının önlenmesi, fiziksel çevrenin düzenlenerek güvenli kılınmasının yanı sıra, eğitimle olasıdır” diyor ve ekliyor “Güvenli çevre, çevredeki risk etmenlerinin varlığını gözlemleyerek, riskleri ve olabilecekleri öngörerek, çözüm üreterek, bireyleri sürekli eğiterek yaratılabilir. Çocukların bulunduğu yerlerin güvenli hale getirilebilmesi için, iç mimar ve endüstri ürünleri tasarımcılarının yapmakta oldukları araştırma ve tasarım çalışmaları da büyük önem taşımaktadır. Bilinen ve ayırt edilebilen risk etkenleri ile öngörülebilen kazaların önlenmesi, fiziksel ve sosyal çevrenin güvenli kılınması ve sürekli eğitimle sağlanacağından sağlık çalışanları bireysel danışmanlığa zaman ayırmalıdır.”
 

İstanbul Üniversitesi Çocuk Sağlığı Enstitüsü Prof. Dr. Serpil Uğur Baysal’a göre yapılması gerekenler

1. Anne-babalar, çocuk bakımından sorumlu bireyler, çocukların yaşlara göre gereksinimleri, çocuk bakımı ve eğitimi konularında eğitilmeli, risk algılama düzeylerinin artırılması amacıyla bilinçlenmeleri sağlanmalıdır. Çocukların düzenli izlenmeleri ile, çocuk ve aile sağlığına bütüncül yaklaşımla bu amaca ulaşılabilir.
2. Sağlık çalışanları, çocuk güvenliği konusunda bireysel danışmanlığa zaman ayırmalıdırlar. Çocuğu izleyen hekim, hemşire, sağlık kontrolü sırasında, annenin kazalardan korunma bilincini güvenliğe ait sorularla sorgulamalı, riskli durumlardan kaçınmayı sağlayacak gerekli bilgileri ve danışmanlığı sunabilmelidir. Danışmanlık, yazılı eğitim gereçleri ile desteklenebilir.
3. Çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanları, çocuk sağlığından, eğitiminden sorumlu bireyler, yazarak, telefon ile, güvenliği denetleyerek, güvenlik önlemlerinin yararlarını sınayıp kanıtlayarak yasa düzenleyenlerin yaralanma kontrolü konusunda farkındalığını artırabilirler; yeni yasal uygulamaları başlatabilirler. Piyasadaki tehlikelere dikkat çekebilir, kurallar konusunda gerekli düzenlemeleri sağlayabilirler.
4. Türkiye’ye özgü verilere dayanan, özgün ve kapsamlı, ulusal yaralanma kontrolü programları oluşturulup uygulanmalıdır. İlgili toplum kuruluşları bir araya getirilerek, yüksek düzeyde tartışmaların sonucunda belirlenecek bir ulusal strateji ya da hareket planı yapılandırılmalıdır. Ulusal, yerel etkinlikler düzenlenmeli, bu çalışmalarla yeni yasal düzenlemelerin oluşturulması için baskı unsuru oluşturulmalıdır.
5. Yazılı ve görsel basının ilgisi konuya çekilmeli, basın aracılığıyla sorunlar ve çözüm önerileri topluma yansıtılmalıdır.

Boğulma riskine karşı önlemler

    Toplu iğne, mücevher, düğme, boncuk, tespih ve diğer tüm küçük cisimleri, bebek ve küçük çocukların ulaşamayacağı yerlerde bulundurun. Çocukların boynuna, kulağına, yakasına incik boncuk takmayın.
    Bebek veya çocuğunuzun oynadığı oyuncakların yaşına uygun olmasına dikkat edin ve oyuncaklarını düzenli kontrol edin. Oyuncaklarda sivrilen ve parçalanmaya hazır hale gelen kısımlar, bebek ve çocuklar için önemli riskleri de beraberinde getirmektedir.
    Bebeklerin birkaç santimetre derinliğindeki suda bile boğulabileceğini unutmayın. Bu nedenle içi su dolu küvet, leğen veya kovalar bile bebekler için çok büyük tehlikeler içerebilirler. Bu yüzden kova, küvet ve leğenleri boş tutun. Bebek veya küçük çocuklar yıkanırken, kapı veya telefona yanıt vermek için onu yalnız bırakmayın.
    Çocuklar çok çabuk boğulabilirler. Su altında sadece 2 dakika kalan çocuk bilincini yitirebilir ve kalıcı beyin hasarına maruz kalabilir. Yeni yürümeye başlayan bebeklerinizi ve oyun oynamak isteyen çocuklarınızı korumasız su kenarlarından uzak tutun.
    Evde su geniş ağızlı kapta biriktiriktirmeyin.
    Karyolanın üzerinde cibinlik kullanılıyorsa gergin ve destekli olmasına dikkat edin.

Zehirlenme riskine karşı önlemler

    Zehirlenmeleri önlemek için tarihi geçmiş gıda ve ilaçları derhal atın. İlaçlar, kimyasal maddeler ve temizlik malzemeleri ile böcek ve fare zehirlerini mutlaka çocukların erişemeyeceği kapalı dolap veya kilitli yerlerde saklayın. Bu malzemeleri su, süt veya meşrubat şişelerine koymayın.
    1 yaşından sonra gazın düğmesini çevirebilecekleri için çocuğunuzu mutfakta yalnız bırakmayın.
    Çocuğunuzu bahçede yalnız bırakmayın. Buradaki zehirli otları yiyerek zehirlenebilirler ya da böcek sokabilir.
    Tadına bakmak amacıyla yiyebileceği için evde zehirli bitki bulundurmayın.

Yanma riskine karşı alınacak önlemler

    Yemeği, ocağın arka gözlerinde pişirin.
    Tava, tencere ve çaydanlık sapları çocuğun ulaşabileceği yönde olmasın.
    Odada veya mutfakta piknik tüpünün üzerinde birşey pişirmeyin.
    Yanıklardan korunmak için çocuğunuzu soba yanında bırakmayın.
    Ulaşılabilecek yerlerde kaynar su dolu kap, kova, tencere v.b. ile fişe takılı ütü bulundurmayın.
    Sobaları devrilmeyecek şekilde duvara sabitleyin.
    Çocukların ulaşabileceği yerde kibrit, çakmak vs bırakmayın.

Acil durumlarda ilk yardım nasıl yapılmalı?

    Yanıklarda hiçbir şey sürmeyin, dokunmayın, deriyi soymayın. Sıvı dolu keseyi patlatmayın. Yalnızca 15 dakika soğuk su altında soğutun.
    Kesiklerde yaranın üzerine temiz bir bez örtüp avucunuzun içi ile en az 5 dakika basınç uygulayın. Yarayı antiseptik solüsyonla veya temiz su ile yıkayın. Yara temizliğinde veya kapatmasında pamuk kullanmayın.
    Elektrik çarpmasında önce elektriği sigortadan kesin. Kalın tahta veya gazete destesi üzerine basarak ve tahta sopa kullanarak kazazedeyi çekin.
    Kimyasal (çamaşır suyu vb) zehirlenmelerinde kusturmayın, ağızdan bir şey vermeyin.
    Her türlü kazada ilk müdahale sonrası en yakın sağlık kurumuna ulaşın.